Kategori: Makaleler

Ac Kıyıcı Ne Demek? – Bilimin Işığında Bir Duygu Durumunun Anatomisi 🔬🌶️ Giriş: Merakla Başlayan Bir Duygu Analizi 🔍 Günlük konuşmalarda bazen öyle kelimeler duyarız ki, hem kulağa ilginç gelir hem de anlamı düşündürür. “Ac kıyıcı” da bunlardan biri. Belki bir sohbetin ortasında “Bugün çok ac kıyıcı hissediyorum.” diyen birini duydunuz ya da bir yazıda karşınıza çıktı. Peki gerçekten ne demek bu ifade? Basit gibi görünse de “ac kıyıcı” kelimesi, hem psikolojik hem fizyolojik birçok mekanizmayı içinde barındıran bir kavram. Gelin, bu terimi bilimsel bir mercekten inceleyelim ama akademik jargona boğulmadan, herkesin anlayacağı şekilde… — “Ac Kıyıcı” Ne Anlama Gelir?…

1984 Neden Yasaklandı? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden Bir Bakış “Bazı kitaplar vardır ki yalnızca okunmaz, hissedilir. 1984 de onlardan biridir.” George Orwell’in zamana meydan okuyan bu distopyası, ilk yayınlandığı günden bu yana yalnızca bir roman değil, toplumun aynası olmayı başarmış güçlü bir fikir manifestosu oldu. Ancak ironik biçimde, tam da bu yüzden dünyanın birçok yerinde yasaklandı, sansürlendi ve tartışmaların merkezinde yer aldı. Peki neden? Bu sorunun cevabını yalnızca politik ya da tarihsel bağlamda değil, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet dinamikleri üzerinden okumak, bugünün dünyası için daha anlamlı hale getiriyor. Distopyadan Gerçeğe: 1984’ün Yasaklanmasının Ardındaki Korku 1984,…

Kaç Tane Güvercin Türü Var? Bilim Dünyasında Sayı Neden Değişiyor? En güncel ve yaygın kullanılan kuş listelerinden IOC World Bird List, güvercin ve kumruları kapsayan Columbidae familyasında 352 tür tanıyor; bu toplamın içinde 13 soyu tükenmiş tür de yer alıyor. Bu da günümüzde yaşayan tür sayısını yaklaşık 339 olarak veriyor. Ancak farklı kontrol listeleri ve tür tanımı yaklaşımları nedeniyle bu rakam değişebiliyor; örneğin Clements Checklist her yıl yapılan bölme/birleştirme güncellemeleriyle sayıları düzenli olarak revize ederken (2024 güncellemesi), IOC listesi de yılda iki kez güncelleniyor. Dolayısıyla “kesin” bir sayıdan çok, güncel bir aralıktan söz etmek daha doğru: 330–350+ yaşayan tür. :contentReference[oaicite:0]{index=0}…

İklim Mühendisliği Ne Yapar? — Geleceğin Mesleğine Bir Yolculuk Düşünün; bir gün çocuğunuz size “Anne, baba, gelecekte suyumuz tükenecek mi?” diye soruyor. Cevap verebilmek için sadece umut yetmiyor, bilime ihtiyaç var. İşte tam bu noktada iklim mühendisliği devreye giriyor. Bu alan, doğayı anlamakla kalmayıp, geleceğimizi güvence altına alacak çözümler üreten genç bir bilim dalı. Gelin birlikte hem verilerle hem de insan hikâyeleriyle bu heyecan verici alana göz atalım. İklim Mühendisliği: Tanımı ve Kapsamı İklim mühendisliği, atmosfer, okyanus ve kara sistemleri arasındaki etkileşimleri analiz ederek iklim değişikliğinin etkilerini anlamaya ve yönetmeye çalışan bir mühendislik dalıdır. Sadece hava durumu tahmini yapmakla kalmaz;…

Zamanın Ontolojisi: İlk Güneş Takvimi Nedir? Bir filozofun gözünden zaman, yalnızca saniyelerin, günlerin veya yılların ölçüsü değildir; o, varoluşun dokusunu anlamanın anahtarıdır. İnsan, zamanı ölçmeye başladığında aslında evrenle bir anlaşma yaptı: değişimi anlamak için bir ölçü inşa etti. İlk güneş takvimi, bu anlaşmanın ilk maddesidir; insanın gökyüzüyle, doğayla ve kendisiyle kurduğu epistemolojik bir köprüdür. Zamanı bölmek, kontrol altına almak ve düzenlemek… Bunlar sadece teknik eylemler değil, aynı zamanda etik ve ontolojik bir tercihtir. Çünkü zamanı ölçmek, varoluşu sınırlandırmak anlamına gelir. Bu yazıda ilk güneş takviminin ne olduğunu değil, ne anlama geldiğini sorgulayacağız. Güneş Takviminin Doğuşu: Zamanı Ölçen İnsan Tarihin bilinen…

Bir akşam yemeği sohbetinde, hayatın sıradan detayları üzerinde konuşuyoruz. Gülüşmeler ve sohbetler arasında, Arzu birden bir konuyu gündeme getiriyor. Ciddi bir şekilde ama biraz çekinerek, “Bir arkadaşımın babası son zamanlarda çok zorlanıyor, yemek yiyemiyor. Bazen yutkunurken sanki boğazında bir şey var gibi hissediyor. Sonunda hastaneye gitmeye karar verdiler. O zaman öğrendiler, Zenker nekrozu varmış” diyor. Bu cümle hepimizin dikkatini çekiyor. “Zenker nekrozu ne demek?” diye soruyorum, ama kimse bu hastalık hakkında fazla bir şey bilmiyor. O an, yutkunmanın bile ne kadar karmaşık olabileceği üzerine düşündüm. Hayatın ne kadar ince çizgilerle şekillendiği, bazen görmediğimiz bir sorun yüzünden nasıl değişebileceğini düşündüm. Zenker…

Rumi Takvim Hangisi? Zamanla Dalga Geçmenin En Bilimsel Hâli Zaman kavramı zaten başlı başına kafa karıştırıcı değil mi? Pazartesi sendromuna tutulmuşken “bugün ayın kaçıydı?” diye sormakla başlayıp “hangi takvime göre?” diye bitiren bir milletiz. İşte bu noktada sahneye Rumi Takvim giriyor. Kimdir bu Rumi Takvim? Ne yapar, ne yer, ne içer? Hadi biraz eğlenerek, biraz da öğrenerek konuşalım… çünkü bu takvim, sandığınız kadar ciddi değil — ama bir o kadar da akıllıca! — Rumi Takvim: Osmanlı’nın Zaman Yönetim Uygulaması Rumi Takvim, Osmanlı İmparatorluğu’nun 19. yüzyılda kullandığı bir takvim sistemidir. “Rumi” denmesinin sebebi, Anadolu’ya yani “Diyar-ı Rum”a ait olmasıdır. Aslında mantığı…

Müste’men Ne Anlama Gelir? Adalet, Empati ve İnsanlık Üzerine Bir Yolculuk Bazı kelimeler vardır, tarih boyunca yalnızca bir tanım değil; bir vicdan sınavıdır. “Müste’men” de onlardan biri. Bu yazıyı yazarken içimde hem tarihsel bir merak hem de toplumsal bir sorumluluk vardı. Çünkü kelimeler sadece sözlükte değil, toplumun kalbinde yaşar. Peki, “müste’men” ne anlama gelir ve bugün bize ne anlatır? Müste’men: Korunan Yabancı, İnsanlığın Aynası Müste’men, Arapça kökenli bir kelimedir. “Eman verilen, koruma altına alınan yabancı” anlamına gelir. İslam hukukunda müste’men, başka bir ülkeden gelen ama can ve mal güvenliği devlet tarafından garanti altına alınmış kişidir. Yani o kişi, farklıdır ama…

Güneşlenmek İçin Neler Yapılır? Öğrenmenin Işığında Bir Pedagojik Yolculuk Bir Eğitimcinin Gözünden Güneşin Öğreticiliği Öğrenmek, tıpkı güneşlenmek gibidir: Doğru zamanda, doğru ölçüde ve bilinçli bir biçimde yapıldığında dönüşüm yaratır. Güneşlenmek yalnızca fiziksel bir etkinlik değil, aynı zamanda doğayla kurulan bir öğrenme ilişkisidir. Bir eğitimci olarak şunu fark ederim: Nasıl ki bilgiye ölçüsüz maruz kalmak kafa karışıklığı yaratıyorsa, güneşin fazlası da cilde zarar verir. Her ikisinde de denge, bilinç ve farkındalık gerekir. Güneşlenmek için neler yapılır? sorusu, yalnızca D vitamini almakla ilgili değildir; aynı zamanda doğadan öğrenmeyi, bedensel farkındalığı ve kendi sınırlarını tanımayı içerir. Çünkü güneşlenmek, öğrenmenin en doğal metaforlarından biridir:…

Güneşin Taç Küresi Kaç Derecedir? — Bir Antropoloğun Kozmik Yolculuğu Bir antropolog olarak farklı kültürlerin gökyüzüne bakarken ne gördüklerini merak ederim. Güneş yalnızca ışık ve ısı kaynağı değildir; o, ritüellerin, inançların, kimliklerin ve zaman algısının merkezinde yer alır. “Güneşin taç küresi kaç derecedir?” sorusu, ilk bakışta bir astrofizik problemi gibi görünür. Ancak kültürel anlam katmanları derinlemesine incelendiğinde, bu soru insanın evrendeki yerini anlamaya çalışan kadim bir çağrıdır. Taç Küresi: Sıcaklık, Işık ve Kutsallık Arasındaki Bağ Bilimsel olarak, Güneş’in taç küresi yaklaşık 1 ila 2 milyon derece sıcaklığa ulaşır. Ancak bu bilgi, kültürlerin güneşe dair sembolik anlatılarını yalnızca yüzeysel olarak aydınlatır.…